линакис вә линакис аилисидики мәшғулат системиси тоғрисида қисқичә чүшәнчә

линакис вә линакс аилисидики мәшғулат сиестимис тоғрисида қисқичә чүшәнчә

линакис(Linux) систимиси болса юникс типидики компютир мәшғулат систимиси аилисигә тәвә болоп һазирқи һәқсиз юмшақ детал вә очуқ мәнбә кодлуқ юмшақ диеталниң әң ярқин намайәндисидур. униң мәнбә коди һәммәйләнгә ичивитилгән болоп һәр бир абонт халиғанчә ишлитәләйду,өзгәртәләйду вә тарқиталайду.

линукс(Linux) тилған илинса униң яратқучиси болған филандийәлик линас торвалдс (Linus Torvalds) тилға илиндиған болуп, 1991 -йили әйни вақтта хилиснки унвиристида (niversity of Helsinki) оқуватқан линас торвалдис мәшғулат систимисға қизиқишқа башлиған болуп, әйни вақтта заманивий мәшғулат систимисни һәркәтләндурүш иқтидариға игә болған интл 80386 мәркизи бир тәрәп қилиғуч (CPU) орнитилған 32 битлиқ PC/AT Шәхисләр компойтири мәйданға кәлгән . линас торвалдис буни ишлитип юникис(Unix) мәшғулат систимисни ‍шилитип синап көрмәкчи болиду, бирақ сода харәктирдики юникис қиммәт болуп, юникисни тәқлид қилған миникис маарипта ишилитидиғанлиқи ‍үчүн көплигән иқтидари кәмәйтилвитилгән яки маарипта ишлитилишкила рухсәт қилинғанлилиқтәк мәсилләр болғанлиқи үчүн, линас торвалдисниң мәқситни әмәлгә ашуруш тәскә тохтайду
буниң билән линас торвалидис өзиниң бурун ясап қойған терминални өзгәртип , һөҗҗәт систмисини юникис билән өзлишәләйдиған мәшғулат систимисни ясап чиқишқа башлайду. бу ахирда линакис систимисға тәрәққий қилиду.
линас торвалдис линакис ядиросини чиишни миникис үстидә илип барған болуп, линакисниң пишип йитилишиға әгәшип ичиш ишлири бивастә линакис үстидә илип бирилдиған болиду. пүткүл миникисниң пүткүл қисми җ н ю ниң мәһсулатлири билән алмаштурулду, һәқсиз ишләткили болдиған җ н ю пироҗәктиниң кодилирини ишлитиш имканийти тихи тәрәққият басқучида торған линакис үчүн интайин яхши бир пурсәт болиду. линас торвалдис өзиниң сода характирдики ишлитишни чәкләйдиған иҗазәтнамисини GNU GPL ға алмаштуруриду.

линакис ядиросиниң ичилиши тарихи:
1991-йили 0.01 нәшири,код қур сани 10,000 әтирапида
1992-йили 0.96 нәшири,код қур сани 40,000 әтирапида
1994-йили 1.0.0 нәшири,код қур сани 176,250 әтирапида
1995-йили 1.2.0 нәшири,код қур сани 310,950 әтирпида
1996-йили 2.0.0 нәшири
1997-йили 2.1.0 нәшири,код қур сани 800,000 әтирапида
1999-йили 2.2.0 нәшири,код қур сани 1,800,847
2001-йили 2.4.0 нәшири,код қур сани 3,377,902
2003-йили 2.6.0 нәшири,код қур сани 5,929,913
2008-йили 2.6.x нәшири,код қур сани 10,000,000 әтирапида
2011-йили 3.0 нәшири
2012-йили 3.x нәшири , код қур сани 15,000,000

линакис аилисигә тәвә болған мәшғулат сиситимилири:
линакисниң ядиро қисмида, әң асаслиқ болған иқтидардин башқиси болмайдиған болуп, адәттики ишләткүчиләрниң ишлитишигә қолай болуши үчүн лазимлиқ болған юмталарниң йиғидиси , қачилғуч, өзигә хас болған қорал юмталларни қошуп тарқатқан мәшғулат систимиси тарқитилған нусихиси дәп атилдиған болуп, адәттә линакис қачилаш болса мушу хилидики тарқитилған нусхисини көрситиду.
линакисниң өзгәртилиши вә қайта тарқитилиши әркин болуп,һәрхли гуруплар, ширкәтләр яки Шәхисләр өз алдиға тарқатса болидиғанлиқи үчүн линакисниң тарқитилған көплигән нусхилири бар.шундақ болсиму , линаксиниң тарқитилши сиз ойлиғандәк қалаймиқан әмәс.
төвәндә линаксиниң асаслиқ тарқитилған нусхисини көрситип өтимән.

чоң җәһәттин Debian , Slackware,RedHat
Debian болса пидаийлар тәрпидин ичилватқан нусхиси болуп, Debian ниң низамнамисда ‍шиләткүчиләр билән һәқсиз юмтални муһим қилишни вәдә қилиған болуп, .Debian типидики әң көп тарқалған нусхси убунту Ubuntu, Ubuntu динму көплигән тармақ нусхилири барлиққа кәлди.

Slackware типидики нусхсии болса тарихи узун болған нусихиси болуп, линакисни тихму чүшүнүп бақиси барлар көрүп бақса болиду.

Red Hat Linux типидики линакис
Red Hatдигән ширкәт тәрпидин ичилип тәминләнгән нусихиси болупRedHat линакис асаслиқи карханларға қарита ишләп чииқирилған болуп һәқлиқ , буниң һәқсиз нусхиси болса CentOS дигән намда тарқитилған нусхиси . буларниң һәр икклиси карханларниң мулазимитирлирида көп ишлтидиған болуп, бирси һәқилиқ , бирси һәқси.
Fedora болса RedHat ширкити қоллиған гуруппа тәрипидин ичилватқан нусхиси, Fedoraболса Шәхисләргә қарта ишләп чиқириған болуп, RedHat ниң йиңи иқтидарлирни синаш суписи дисәкму болиду.