ubuntuda yumshaq détal boghchisini bashqurush

mezkur yazma sabiq http://www.ugubuntu.com torbétidin élindi. bu bet gerche taqilip qalghan bolsimu, dunya tor ghemliki http://web.archive.org da saqlinip qalghan mezmunni shu péti köchürüp ishlettuq. ghemlektiki  ulanmisi http://web.archive.org/web/20120509005902/http://www.ugubuntu.com/manage-deb-package.html

Packages ni xenzuche 软件包 dep ataymiz. ubuntuning Uyghurche terjimiside «yumshaq détal boghchisi» dep éliniptu. men burunqi yazmilirimning hemmiside «bolaq» yeni «deb boliqi» dégendek éliwétiptikenmen. buningdin kéyin özgertey.

köpchilikke melum ubuntuda yumshaq détal merkizidin yaki términalda apt/dpkg qorali arqiliq boghcha qachilaymiz. yumshaq détal merkizidin yaki apt qoralidin paydilinip boghcha izdeymiz, hem özimizge lazimliqi boghchini tallaymiz, boghcha neshrini yéngilaymiz. ubuntuda yumshaq détal merkizi ubuntuning üstel yüzi nusxisini yéngi ishletkenler üchün, hem términalda buyruq yézish bilen xoshi yoqlar üchün barliq hajettin chiqalisimu, biraq ubuntuning mulazimétir nusxisini ishlitidighanlar, yaki boghcha bashqurushta telipi sel yuqirilar üchün apt/dpkg qorali arqiliq ubuntuda yumshaq détal boghchisini bashqurushni tepsiliy sözlep ötüshni layiq taptim.

tordin matériyal körsem. linuks deslep tarqitilghanda, détalni choqum esliy kodidin kod tüzüsh we terjime qilish(编译) arqiliq qachilaydikenduq. tar.gz esliy kod boghchisini chüshürüp qachilap baqqanlar buning neqeder awarichilik ish ikenlikini bilidu. kiyin Debian guruppisi dpkg boghcha bashqurush qoralini yasap chiqiptu. andin linuksda yumshaq détal boghchisi dégen nerse peyda boptu. yeni burun kod tüzüsh we terjime qilish(编译) tamamlan’ghan, belgilen’gen kompyutérda (mas kelgen linuks wariyantida) biwasite ishlitishke bolidighan rpm, deb boghchiliri keyni-keynidin tarqitilip ishletküchilerge qulayliq élip keptu. eger burunqidek kétiwerse yépiq kodluq détallarni linuksda ishlitishimiz téximu tes bolarken.

kéyinche dpkg arqiliq boghcha bashqurush qulay bolsimu, biraq boghcha yéngilashning awarichilik ikenlikini, yeni qaysi boghchining yéngi nusxisining chiqqanliqni bilgendin kiyin, tordin qol sélip chüshürüp andin qachilashning yenila qulaysiz ikenlikni közde tutup, apt qorali meydan’gha keptu. apt-get upgrade arqiliq kompyutérimizgha qachilan’ghan boghchilarning tiz sürette yéngiliyalaydighanliqimiz oqurmenlerge natonush emes.

oqurmenlerning semige shuni sélip öteyki apt/dpkg qoralini yaxshi ishlitish üchün héch bolmighanda linuksda cd we grep ikki buyruqni yaxshi ishliteleydighan bolushunglar kérek. töwende tonushturghinim apt/dpkg qoralining özüm köp ishlitidighan iqtidari xalas, méningche mushularning bilsila boldi, hemme iqtidarini ésde tutup bolalmaydu kishi. eger dawamliq tetqiq qilip baqqusi barlar, ubuntu özining apt/dpkg yardem uchuridin, yaki tordin paydilinarsiler.

teyyarliq:

términalni échip dpkg we apt qoralining yardem uchurini körüp béqinglar. buyruq keynige qoshushqa bolidighan paramétirlar tolimu köp, biraq mining adette ishlitidighinim sanaqliqla, hem bu yerde tunushturdighinimmu shu özüm köp ishlitidighanliri. qalghanlirini özünglar sinap öginiwalarsiler.

dpkg –help
apt-get –help
apt-cache –help

apt qoralini ishlitish:
ishlitishke bolidighan boghcha tizimlikini yéngilash
sudo apt-get update
bu buyruq arqiliq boghcha tizimlikini yéngilighandin kiyin, andin sistémigha ishlitishke bolidighan boghcha uchurigha érisheleymiz. barliq boghcha uchurini /etc/apt/sources.list höjjitige yézilghan menbedin tapidu.

sistémigha qachilan’ghan boghcha neshrini yéngilash

sudo apt-get upgrade

qa’ide boyiche bolghanda, sudo apt-get update arqiliq boghcha tizimlikini yéngilighandin kiyin, andin bu buyruq arqiliq sistémigha qachilan’ghan boghcha neshrini yéngilaymiz. elwette bu ikki buyruqni teng && belgisi arqiliq ulap ishletsek téximu qulayliq.

sudo apt-get update && sudo apt-get upgrade

barliq sistémini barliq yumshaq détal boliqini yéngilimaqchi bolsaq töwendiki buyruqni ishlitimiz.

sudo apt-get dist-upgrade

yéngilanma tekshürüsh
yumshaq détal boghchisi yéngilanmilirini tekshürüsh üchün töwendiki buyruqni

sudo apt-get -s upgrade

yumshaq détal boghchisi yéngilanmiliri we sistéma yéngi neshrini tekshürüsh üchün töwendiki buyruqni ishlitimiz.

sudo apt-get -s dist-upgrade

eger burun melum bir yumshaq détal qachilap, bu yumshaq détal normal ishlimigen bolsa, démek bu détalgha lazimliq bolghan melum lib ambiri qachilanmighan dégen gep. töwendiki buyruq arqiliq sistémigha qachilan’ghan détallarning tayinish munasiwitide mesile bar yoqluqini tekshürimiz.

sudo apt-get check

ishlitishke bolidighan yumshaq détal boghchisini tekshürüsh
bu buyruqni keynige, yeni men xxx bilen belge qilip qoyghan orun’gha, melum bir boghchining smini yézip ishlitimiz.

sudo apt-cache search xxx

misal:
mesilen bir ubuntu mulazimétirigha Mysql we apache qachiliduq. biraq php liq béket sistémisini normal ishlitelmiduq. bu chaghda bu buyruq esqatidu.

sudo apt-cache search apache2|grep php5

qarisaq apache2 qisturmisi libapache2-mod-php5 ning körimiz. shuni qachilaymiz. biraq yene bir mesile, béket sistémisini sandan’gha ulighanda xataliq körülidu, chünki bir Mysql ni qachilighan bilen bilen uning php bilen alaqidar qisturmisini qachilimighan. töwendiki buyruqni ishlitip qaysi qisturmini qachilishimiz lazimliqni tapimiz.

sudo apt-cache search mysql|grep php5

hem qarisaq qisturma php5-mysql ning uchuri bar, shuni qachilap, béket sistémisini normal qachiliwalimiz.

yumshaq détal boghchisining öz’ara tayinish munasiwitini tekshürüsh
bu buyruq ishletkende men belge qilghan xxx dégen orun’gha, boghcha ismini yazimiz.

sudo apt-cache depends xxx
sudo apt-cache rdepends xxx

bu ikki buyruqning perqi, üstidikisi (dependes) bolsa xxx boghchining qaysi boghcha bilen tayinish munasiwiti barliqini, astidikisi (rdepends) bolsa qaysi boghchining xxx boghcha bilen tayinish munasiwiti barliqini tekshüridu.
misal:
linuksda köp ishlitilidighan, yiraqtin bashqurush boghchisi OpenSSH ikki boghchidin terkib tapqan. biri openssh-client bu bashqa kompyutérgha ssh arqiliq kirishte ishlitilidu. yene biri openssh-server bu bashqa kompyutér özimizning kompyutérigha ssh arqiliq kirse ishleydu. yeni kompyutéringizda openssh-client la bolsa, siz peqet openssh-server qachilan’ghan hem bu mulazimet qozghitilghan linuks mulazimétirigha kireleysiz, biraq bashqilar sizningkige ssh arqiliq kirelmeydu.

mesilen sizning kompyutéringizgha openssh-server, openssh-client ikkilisi qachilighan, biraq bir küni siz bashqilarning mining kompyutérimgha ssh arqiliq kirishi hajet emes menla bashqilarningkige kirelisem bolidu dep qaridingiz.

sudo apt-cache depends ssh

arqiliq OpneSSH ning openssh-client we openssh-server ikki boghchigha tayinidighanliqini, openssh-server ni öchürsekla közligen meqsetke tizla yételeydighanliqimizni bileleysiz.

sudo apt-cache rdepends ssh

bu buyruq arqiliq eger OpenSHH pütünley öchürüwetsek, qaysi iqtidarlarni ishlitelmeydighanliqimizni bileleysiz.

yumshaq détal boghchisi qachilash
bu iqtidarni hemmimiz künde dégüdek ishlitimiz. jiq sözlimey, buyruq töwendikidek:

sudo apt-get install xxx

xxx boghcha ismi.

yumshaq détal boghchisini öchürüsh
boghcha öchürüsh mu nahayiti asan, biraq diqqet qilidighan muhim mesile tayinish munasiwiti. adette köp ishlitidighan buyruq:

sudo apt-get remove xxx

eger bir boghchini pak-pakiz seplime höjjetliridin tartip (/etc astidiki) öchürmekchi bolsaq apt-get ning pure paramétirini, peqet tordin qayta chüshürüsh hajetsiz boghchilarni öchürüshte autoremve paramétirini ishlitimiz. qoshup ishletsek töwendikidek

sudo apt-get –purge autoremove xxx

misal:
mesilen mining kompyutérimda bu ikki buyruq arqiliq mysql-server öchürmekchi bolsam, remove ishletsem, öchüridighan boghcha peqet bir tal, chong kichikliki 93.8kb, eger purge autoremove ishletsem öchüridighan boghcha toqquz tal, chong kichikliki56.4mb.